Vrouwen in de kunst

Zes lezingen over vrouwelijke kunstenaars vanaf de middeleeuwen tot nu

door Henk Roos

Henk Roos behaalde in 1972 zijn 1e Graads akte MO Tekenen/Kunstgeschiedenis aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten te ’s Gravenhage en werd leraar Tekenen op het Comenius College Hilversum. Vanaf 1992 bekleedde hij naast zijn docentschap een groot aantal functies: Bestuursadviseur bij InSE(International Society for Education Through Art), hoofdredacteur van gebruikersbulletin Ziender Ogen Kunst (uitgeverij Malmberg),lid examenconstructiewerkgroep Cito, veldadviseur voor de kunstvakken bij SLO (Stichting Leerplan Ontwikkeling) en lid KPC-Groep kunstvakken. Hij verzorgt maandelijks museumlezingen voor seniorenvereniging Senver in Hilversum. Ook geeft hij lezingen over ‘Japanse kunst en cultuur’ en ‘Poëzie en beeldende kunst’. Hij is Lid van de raad van advies van het Comenius Museum Naarden.

Locatie: DWK, Leeuweriklaan 19, Zutphen
Tijdstip Lezingen: 14.00 – 15.30 uur. Inloop vanaf 13.30 uur
Kosten: 6 lezingen €60, koffie/thee niet inbegrepen. Alleen inschrijving op de gehele cursus mogelijk.
Data: 6 en 20 maart, 3 en 17 april, 1 en 15 mei.
Aanmelding lezingen Vrouwen in de kunst

Lezing  donderdag  6 maart 2025:

Klassieke oudheid t/m 18e eeuw

Wanneer je de kunstgeschiedenisboeken bestudeert, gaat het vrijwel geheel over mannelijke kunstenaars. We zullen ontdekken dat de vrouw een grotere rol in de kunst heeft gespeeld dan we tot nu toe vaak gedacht hebben.

In deze eerste periode domineren de mannen de kunstwereld. Toch waren er zelfs in de Middeleeuwen al vrouwen die actief waren op artistiek gebied. Denk dan bijvoorbeeld aan Hildegard van Bingen.

In de renaissance groeit heel langzaam het aandeel van de vrouw in de kunst. In de barok vormt het werk van Artemisia Gentileschi een hoogtepunt.

Foto: Artemisia Gentileschi,Judith en Abra, 1619, Palazzo Pitti

Lezing donderdag 20 maart 2025:

De negentiende eeuw

In de negentiende eeuw werden de contouren van een feministische beweging zichtbaar.

In deze periode zijn vooral de volgende kunststromingen belangrijk: neo-classicisme, romantiek en realisme.
Steeds meer vrouwen bevechten de vrijheid om zich als zelfstandig kunstenaar te manifesteren.
Speciale aandacht is er voor de zogenaamde ‘Amsterdamse joffers’. Aan het eind van de eeuw staan het academisme en het ontluikende modernisme tegenover elkaar.

Foto: Marie-Denise Villers, Tekenende jonge vrouw, 1801

Lezing donderdag 3 april 2025:

Modernisme in de 20e eeuw

In het begin van de 20e eeuw ontstaan allerlei avant-gardebewegingen. Stromingen als kubisme, fauvisme, expressionisme, enz. buitelen over elkaar heen. Vrouwen spelen in deze avant garde een belangrijke rol, maar werden in de canon van de kunstgeschiedenis nauwelijks genoemd. De laatste tijd is er meer aandacht voor deze vrouwelijke pioniers. Te denken valt aan, Käthe Kollwitz, Sonia Delaunay-Terk, Natalja Gontsjarova, Charley Toorop en vele anderen. De ellende van de Tweede Wereldoorlog zien we terug bij kunstenaars als Charlotte Solomon.

Foto: Käthe Kollwitz, 1924

Lezing donderdag 17 april 2025:

Na Wereldoorlog II

Na de oorlog verlaten veel kunstenaars ‘de oude wereld’ en vertrekken naar de Verenigde Staten, ‘het land van de onbegrensde mogelijkheden’. In het bijzonder New York wordt een toevluchtsoord, en zo neemt die stad de positie van Parijs als kunstmetropool van de wereld over. Er worden schitterende musea en galeries voor moderne kunst geopend, en vrouwen staan aan de basis! Japanse kunstenaressen als Yayoi Kusama en Yoko Ono maken er een succesvolle carrière. In Nederland timmeren o.a. vrouwen als, Lotti van der Gaag, Marte Röling, en Ans Markus aan de weg.

Foto: Lotti van der Gaag, De Denker, 1951, Stedelijk Museum Schiedam

Lezing donderdag 1 mei 2025:

Eind 20e eeuw, Feminisme

In 1971 publiceert kunsthistorica Linda Nochlin haar feministische essay: “Why have there been no great women artists?” Het is de aanzet tot de opbloei van feministische kunst in Amerika. De ‘Heresies Collective’, de ‘Guerilla Girls’ en ‘The Pictures Generation’ eisen hun aandacht op van de galeries en de musea. Vaak is de kunst van vrouwen geëngageerd, maatschappijkritisch en zelfs confronterend. Het is de doorbraak van de Servische Marina Abramovic, de Amerikaanse Cindy Sherman en de Zuid-Afrikaans-Nederlandse Marlene Dumas.

Lezing donderdag 15 mei 2025:

Kunst van het millennium, eigentijdse kunst

In 1999 verscheen het boek ‘Art at the turn of the millennium’. De kunst lijkt inmiddels een ondoordringbaar netwerk van de meest uiteenlopende –ismen te zijn geworden, die allemaal met elkaar in tegenspraak zijn. Er is sprake van ‘grensoverschrijding’ en ‘gesamtkunstwerk’. Computer en internet worden ingezet als beeldende middelen.

Inmiddels is er veel veranderd. 70% van de studenten aan de Nederlandse kunstacademies is vrouw!
In onze eigen tijd zijn er dan ook veel vrouwelijke kunstenaars.

Foto: Inez van Lamsweerde, Thank you Thighmaster, Britt, 1993